Phân su trẻ sơ sinh là chất nhầy màu đen được bài tiết ra ngoài bởi em bé trong những ngày đầu tiên của sự hình thành. Một số mẹ không biết chính xác thời điểm xuất hiện của phân su và tác dụng của nó ra sao, mặc dù họ chăm sóc con của mình nhanh chóng mỗi ngày. Hãy cùng Chăm Sóc Mẹ Bé khám phá thêm về vấn đề này trong bài viết sau đây.
Tác dụng của phân su là gì?
Một số bà mẹ có quan niệm rằng phân su của trẻ sơ sinh được đào thải ra ngoài khi bé ra đời. Tuy nhiên, thực tế là phân su đã được hình thành sẵn trong tử cung của thai nhi. Khi thai nhi bước sang tuần thứ 2 của thai kỳ, nó bắt đầu nuốt nước ối trong cơ thể mẹ và chất cặn bã trong ruột già sẽ tích tụ trong ruột non của thai nhi để tạo thành phân su.
Sau khi sinh, trẻ sẽ đi ngoài để đưa phân su ra khỏi cơ thể. Sau khoảng 5 ngày, phân của trẻ sẽ trở thành màu vàng bình thường. Đây là hiện tượng sinh lý hoàn toàn bình thường ở trẻ sơ sinh. Nếu trẻ không đi ngoài phân su trong những ngày đầu đời, đây là dấu hiệu bất thường và cần báo cho bác sĩ để được thăm khám kịp thời, phòng ngừa các bệnh như xơ nang, tuyến giáp, tắc ruột,… Việc theo dõi và điều chỉnh tình trạng phân su của trẻ sơ sinh sẽ giúp bà mẹ theo dõi sức khỏe của con mình tốt hơn.
Quá trình hình thành và tác dụng của phân su trẻ sơ sinh
Phân su trẻ sơ sinh hình thành như thế nào?
Sau khi sinh, mỗi em bé sẽ có khoảng 60 đến 150 g phân su nhớt trong ruột. Phân su chứa các thành phần chính là nitơ, chất béo, cặn bã trong ruột được tiêu hóa bằng nước ối và tế bào biểu bì, cùng với mucopolysaccharide. Sau khoảng 8-10 giờ kể từ khi sinh, phân su sẽ được thải ra ngoài và có màu xanh đậm hoặc đen sẫm. Sau 3-5 ngày, phân của bé sẽ chuyển sang màu vàng khi bé đã bú đủ sữa.
Thai nhi có thể tiểu trực tiếp từ tử cung từ tuần thứ 8. Tại thời điểm này, thai nhi nuốt nước ối và thải chất lỏng ra ngoài. Quá trình này sẽ tiếp diễn cho đến khi bé ra đời. Tuy nhiên, khác với phân su, nước tiểu của thai nhi là hoàn toàn vô trùng và không ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, do đó không cần lo lắng.
Phân su của thai nhi bắt đầu tích tụ từ tuần thai thứ 24, khi quá trình nuốt nước ối trở nên hoàn thiện và quá trình tiêu hóa bắt đầu. Tuy nhiên, phân su chỉ được thấy khi bé đi tiêu lần đầu tiên sau khi sinh và thường có màu đen đậm hoặc xanh đậm.
Tuy lý thuyết, thai nhi không đi ngoài khi còn trong bụng mẹ, tuy nhiên khoảng 12% trường hợp thai nhi không giữ phân su trong ruột và sẽ thải phân su ra nước ối trước khi chào đời. Việc này sẽ làm cho nước ối có màu xanh hoặc hơi vàng.
Việc thai nhi đi ngoài phân su trong bụng mẹ thường xảy ra khi bé quá ngày dự sinh và hệ tiêu hóa đã phát triển hoàn thiện. Mặc dù không gây nguy hiểm cho sức khỏe của thai nhi, nếu bé vẫn chưa đến ngày dự sinh mà đã thải phân su, mẹ cần lưu ý bởi việc này có thể liên quan đến các vấn đề như thiếu oxy, dây rốn bị chèn ép, chuyển dạ khó,…
Phân su có tác dụng gì?
Sau khoảng 24 giờ kể từ khi sinh, trẻ sẽ đi ra phân đặc, có màu đen hoặc xanh đậm, không mùi và dính được gọi là phân su. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy đường ruột của bé đang bắt đầu hoạt động.
Nếu bé không đi phân su trong ngày đầu đời và sau khoảng 5 ngày mà phân của bé vẫn có màu như phân su, đây có thể là dấu hiệu bất thường và cần được đưa đi kiểm tra ngay. Ba mẹ nên thường xuyên theo dõi sức khỏe của bé để phát hiện và xử lý kịp thời các vấn đề liên quan.
Một số bệnh lý phân su thường gặp ở trẻ sơ sinh
Hít phân su
Khi tìm hiểu về phân su của thai nhi, ngoài việc biết màu sắc của phân su, thời điểm hình thành và tác dụng của phân su, thì có một vấn đề mà các mẹ cũng phải lưu ý. Đó là hội chứng hít phân su.
Hội chứng hít phân su là một dạng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh có phân su trong nước ối, có thể xảy ra trước, trong hoặc sau khi sinh, là kết quả của việc trẻ hút phải nước ối có chứa phân su, làm tắc nghẽn đường thở.
Trong thời kỳ thai nhi, phổi của trẻ luôn chứa nước ối, nên bất kỳ phân su nào trong phổi của trẻ cũng sẽ đi qua khí quản. Khi quá trình chuyển dạ bắt đầu và trẻ bị thiếu oxy trong một thời gian dài, nó sẽ trở nên khó thở, gây tắc nghẽn đường thở. Trong trường hợp này, trẻ dễ bị rối loạn trao đổi khí ở phổi hoặc suy hô hấp. Kích ứng hóa học của phân su có thể gây nhiễm trùng, viêm phổi và vô hiệu hóa chất hoạt động bề mặt, làm rối loạn quá trình trao đổi khí và có thể dẫn đến suy hô hấp nặng ở trẻ.
Khoảng 5% trẻ sơ sinh mắc hội chứng hít phân su và 50% trong số đó phải thở máy. Thai nhi mắc hội chứng này có thể dẫn đến dị tật bẩm sinh, nhiễm trùng thai nhi, viêm phổi, và các vấn đề sức khỏe khác.
Hội chứng hít phân su thường xảy ra ở trẻ sơ sinh lớn hơn hoặc đủ tháng. Thai phụ cần đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán kịp thời nếu nhận thấy nước ối có màu bất thường hoặc nước ối đục. Điều trị nhanh chóng và kịp thời có thể giúp giảm thiểu các biến chứng.
Trẻ sơ sinh mắc hội chứng hít phân su có thể có các triệu chứng như thở ngắt quãng, da nhợt nhạt, ngực to bất thường, chỉ số Apgar thấp, thở nhanh, thở nặng nề, rên rỉ.
Cách tốt nhất để ngăn ngừa hội chứng này là không cho thai nhi đi phân su trong bụng mẹ. Thai phụ nên theo dõi tiến trình của thai kỳ từ tuần thứ 37 đến ngày dự sinh. Nếu thấy nước ối có màu xanh hoặc vàng, bạn nên đến gặp bác sĩ ngay.
Tắc ruột phân su
Tắc ruột do phân su được coi là triệu chứng sớm của bệnh xơ nang. Bởi vì tụy bị xơ nên phân su sẽ dày và bám vào niêm mạc đại tràng gây tắc ruột. Hiện tượng này thường xảy ra trong tử cung, khiến cho ruột có xu hướng xoắn lại và vỡ ra trong khung chậu của mẹ trước khi sinh, gây viêm phúc mạc.
Sau khi sinh, trẻ sơ sinh có thể gặp các triệu chứng như chậm đi ngoài phân su, chướng bụng, nôn trớ… Các biến chứng có thể gây nhiễm trùng và là triệu chứng ngộ độc. Trong trường hợp này, điều trị bao gồm cắt bỏ đoạn ruột bị tắc, chống nhiễm trùng, phục hồi lưu lượng máu và bổ sung tinh chất cho tụy ngoài cơ thể. Tiên lượng tương đối nghiêm trọng.
Trường hợp phân su bị tắc ở phần ruột non được gọi là hồi tràng, trẻ thường có các triệu chứng như chướng bụng, nôn ra dịch xanh, không đi ngoài phân su. Để chẩn đoán, các bác sĩ sẽ chụp X-quang bụng để xem có phân su trong ruột của trẻ hay không.
Nếu xác định trẻ bị tắc ruột do phân su, bác sĩ sẽ nuôi cơ thể trẻ qua đường truyền tĩnh mạch. Một ống nhỏ cũng sẽ được đưa qua mũi xuống dạ dày để loại bỏ chất lỏng và khí dư thừa. Trẻ cũng sẽ được sử dụng thuốc để giúp loại bỏ phân su. Nếu quy trình này không thành công, các bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật mở thông ruột kết để loại bỏ tắc nghẽn. Cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức nếu phát hiện trẻ có những biểu hiện sau phẫu thuật:
- Sốt trên 38 độ C.
- Đi tiểu ít.
- Không thể bú và nôn trớ.
- Sưng tấy và chảy máu chỗ rạch.
Một số bệnh lý khác
Teo ruột non
Dị tật bẩm sinh này làm mất tính liên tục của ruột, điều này khiến trẻ thường gặp các triệu chứng như: Chậm tiêu phân su, chướng bụng, nôn trớ, không đi được phân su dù đã đặt ống thông hậu môn,…
Nút nhầy phân su
Sự tắc nghẽn phân su của đại tràng làm xuất hiện nút nhầy và làm chậm quá trình bài tiết phân su.
Trẻ được điều trị bằng cách luồn ống hậu môn để lấy nút nhầy ra ngoài.
Hirschsprung
Hirschsprung là tình trạng khiến đại tràng bị tắc do thiếu tế bào thần kinh cơ đại tràng ở trẻ em. Điều này dẫn đến đại tràng bị giãn ra và gây tắc đại tràng. Một khối phình hình thành ở chỗ tắc ruột, gây chướng bụng và nhu động ruột trở nên bất thường.
Các dấu hiệu để nhận biết trẻ sơ sinh bị Hirschsprung bao gồm không đi ngoài phân su trong hơn 24 giờ, đầy bụng, mất nước và nôn nhiều. Điều trị can thiệp ở trẻ em bằng cách cắt bỏ một phần nốt của đại tràng.
Nhìn chung, các vấn đề liên quan đến phân su ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của trẻ. Do đó, mẹ nên theo dõi tình trạng tiêu hóa của bé từ những ngày đầu để phát hiện những bất thường và thông báo ngay cho bác sĩ để có cách xử lý tốt nhất, tạo nền tảng vững chắc và đảm bảo các điều kiện cho sự phát triển sau này.
Phân ở trẻ sơ sinh như thế nào là tốt?
Các bé sơ sinh trong vài ngày đầu đời có phân đặc biệt gọi là phân su, màu đen hoặc xanh đen và dính. Đây là dấu hiệu cho thấy hệ tiêu hóa của bé đang hoạt động tốt. Sau khi hết phân su, phân bé chuyển sang màu vàng xanh. Nếu phân của bé có màu đỏ, đen hoặc trắng đục, cha mẹ cần đưa bé đi khám.
Phân của trẻ bú mẹ hoàn toàn thường có màu vàng hoặc hơi xanh và lỏng, có lốm đốm các hạt trắng. Độ đặc của phân có thể thay đổi (cứng lại) cho đến khi bé bắt đầu ăn dặm. Trẻ bú sữa công thức đi tiểu ít hơn một đến hai lần và phân đặc hơn, cứng hơn so với trẻ bú mẹ.
Phân cứng và khô có thể là dấu hiệu cho thấy bé không được cung cấp đủ nước hoặc bị mất nước, chẳng hạn như khi bé sốt hoặc ốm. Khi bé bắt đầu ăn dặm, phân cứng có thể cho thấy bé ăn quá nhiều thức ăn gây táo bón, nhưng điều này chỉ áp dụng cho bé trên 12 tháng tuổi và khi hệ tiêu hóa đã đủ trưởng thành để xử lý.
Tần suất đại tiện của em bé sơ sinh
Tần suất đại tiện của mỗi trẻ sơ sinh có thể khác nhau. Một số trẻ đi tiểu ngay sau khi bú vì đó là phản xạ dạ dày khi hệ thống tiêu hóa hoạt động khi dạ dày đầy. Khi trẻ lớn hơn và ăn nhiều hơn, số lần đi tiêu có thể giảm.
Đối với trẻ từ 3 đến 6 tuần tuổi, một số bé sơ sinh chỉ đi tiêu một lần một tuần và điều này là bình thường. Điều này có thể do sữa mẹ loại bỏ ít chất thải rắn từ hệ thống tiêu hóa của bé. Vì vậy, nếu phân của bé vẫn mềm, bé tăng cân đều và sức khỏe bình thường, thì không nên lo lắng về tình trạng táo bón.
Trẻ bú bình thường có thể đi tiểu một hoặc nhiều lần mỗi ngày. Nếu trẻ đi tiểu ít hoặc phải rặn khi đi tiểu, cha mẹ nên đưa bé đến bác sĩ để được tư vấn.
Một số lưu ý cần biết về phân su của trẻ sơ sinh
Đôi khi, phân của trẻ có thể thay đổi về màu sắc và kết cấu. Tiêu hóa chậm do thức ăn lâu tiêu có thể làm phân có màu xanh, hoặc cho trẻ uống bổ sung sắt có thể làm phân có màu nâu sẫm, bên ngoài có thể xuất hiện vệt máu. Tuy nhiên, nếu bé 10 tháng tuổi hay bất kỳ độ tuổi nào đi ngoài ra phân có máu, chất nhầy hoặc nước thì cha mẹ nên đưa bé đi khám ngay.
Phân của trẻ mềm và hơi lỏng khiến cha mẹ khó xác định con mình có bị tiêu chảy nhẹ hay không.
Các dấu hiệu cảnh báo tiêu chảy ở trẻ bao gồm:
- Tần suất đi tiêu tăng đột ngột (nhiều hơn một lần đi tiêu trong mỗi bữa ăn) và phân lỏng bất thường.
- Tiêu chảy có thể do trẻ thay đổi chế độ ăn uống hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng đường ruột.
- Nếu trẻ bị tiêu chảy kèm theo sốt, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám ngay.
- Nếu bé trên 2 tháng tuổi bị tiêu chảy và sốt hơn một ngày, cha mẹ nên kiểm tra lượng nước tiểu và nhiệt độ trực tràng của bé trước khi đưa đến bác sĩ.
- Cha mẹ nên thường xuyên kiểm tra tình trạng đại tiện, nhiệt độ cơ thể, các triệu chứng ngoài da… của trẻ để sớm nhận biết những biểu hiện bất thường trên khuôn mặt của trẻ và đưa ngay đến cơ sở y tế.
Cha mẹ nên bổ sung cho em bé các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các khoáng vi lượng thiết yếu và các vitamin như kẽm, crom, selen, vitamin B để đáp ứng đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng của trẻ. Đồng thời, các vitamin thiết yếu này hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường hấp thu dưỡng chất, giảm tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng.
Các vấn đề về phân su ở trẻ sơ sinh là một vấn đề quan trọng cần được bố mẹ quan tâm và nắm rõ để có thể chăm sóc tốt cho con. Hy vọng bài viết này cung cấp đầy đủ thông tin và giúp bố mẹ hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Nếu mẹ đang tìm kiếm dịch vụ chăm sóc cho bé sơ sinh, hãy tham khảo dịch vụ Chăm Sóc Mẹ Bé. Đây là dịch vụ với quy trình chuẩn y khoa và giá cả hợp lý để giúp mẹ tự tin hơn trong việc chăm sóc bé yêu. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc hoặc cần tư vấn, vui lòng liên hệ theo thông tin bên dưới.
